Bộ tiêu chuẩn chiếu sáng được QCVN ban hành chính là cơ sở nhận định về ánh sáng đúng và đủ. Không phải không gian sử dụng nào cũng đáp ứng đúng chuẩn chiếu sáng. Bởi vậy trước khi xây dựng bất cứ công trình nào cũng cần tính toán về ánh sáng nhằm đảm bảo hiệu quả sử dụng tối ưu.
Định nghĩa tiêu chuẩn ánh sáng
Một không gian sử dụng ánh sáng đạt tiêu chuẩn là phải đáp ứng đầy đủ nhu cầu về đời sống, lao động sản xuất và an toàn cho sức khỏe con người. Bởi vậy tiêu chuẩn ánh sáng đã được Bộ y tế và bộ Xây Dựng đưa ra đối với từng loại ánh sáng trong từng môi trường khác nhau.
Môi trường chiếu sáng trong nhà xưởng, nhà kho, khu làm việc, bến cảng, đèn đường ... và ngay cả trong nhà ở cũng có nhiều khu vực khác nhau. Bởi vậy tiêu chuẩn chiếu sáng ứng dụng dành cho mỗi không gian sử dụng cũng có những thông số khác nhau.
Và tiêu chuẩn ánh sáng dựa vào những yếu tố được ban hành bởi Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia QCVN 09:2013/BXD – Tiêu chuẩn Việt Nam TCVN 7114-1:2008 – Quy chuẩn xây dựng Việt Nam QCXDVN 05:2008/BXD – Quyết định của Bộ Y tế QĐ/BYT 3733/2002.
Các quy chuẩn về ánh sáng bao gồm những thông số cơ bản như:
Yêu cầu ánh sáng nhận diện phải đủ nhìn rõ các hoạt động và đồ vật trong sinh hoạt, làm việc. Khi chiếu sáng đèn không gặp phải các hiện tượng thiếu sáng, nhấp nháy sáng, không gây chói lóa.
Điều kiện cần và đủ về tiêu chuẩn về mật độ công suất, sử dụng năng lượng hiệu quả.
Yếu tố nhiệt độ màu cũng cần được quan tâm tới sự phù hợp: 2700K (ánh sáng vàng), 5500K (áng sáng trung tính), 6500K (ánh sáng trắng).
Đơn vị tính tiêu chuẩn ánh sáng
Độ rọi (lux): chỉ số đo lường mật độ năng lượng ánh sáng tính trên diện tích 1m2.
Chỉ số hoàn màu (CRI): chỉ số độ nhận biết được độ trung thực của màu sắc các vật thể khi nhìn vào. Chúng ta sẽ so sánh ở điều kiện ánh sáng đầy đủ ngoài trời vào ban ngày, chỉ số hoàn màu là 100 vì màu sắc vật thể trung thực nhất, và nếu đèn đáp ứng được CRI 70 – 80 là đã nhận diện được khá rõ ràng.
Mật độ công suất (W/m2): Đo lường công suất sử dụng phù hợp trong không gian. Nếu sử dụng công suất quá nhiều sẽ gây tốn điện, lãng phí.
Hệ số chói lóa: độ chói khi ánh sáng phản chiếu vào mắt cần phù hợp để tránh tình trạng thừa thãi sẽ khiến đôi mắt cảm thấy nhức mỏi khó chịu.
Tiêu chuẩn Việt Nam 7114:2008: Tiêu chuẩn về chiếu sáng vùng làm việc
Các quy định trong Tiêu chuẩn Việt Nam 7114:2008 còn được gọi là tiêu chuẩn Ecgônômi.
Đây là tiêu chuẩn đưa ra những yêu cầu chung về độ rọi của đèn trên bề mặt làm việc, độ rọi đạt độ đồng đều cao.
Yêu cầu về chỉ số hoàn màu của ánh sáng ( Ra ) phải đạt tiêu chuẩn từ 60 – 100 cho từng khu vực làm việc.
Ánh sáng cần luôn đảm bảo an toàn cho người lao động, không gây chói mắt, lóa mắt, mang lại hiệu quả làm việc cao.
Quy chuẩn kỹ thuật Quốc Gia: QCVN 09:2013/BXD
Đây là những quy định về kỹ thuật bắt buộc khi tiến hành thiết kế, thi công xây dựng những công trình nhà xưởng có diện tích từ 2500m2 trở lên.
Trong đó, hệ thống chiếu sáng cần có công suất chiếu sáng tối đa để sử dụng trong không gian nhà xưởng.
Quy chuẩn quy định hiệu suất cho phép của thiết bị ánh sáng, hệ thống chiếu sáng cần sử dụng năng lượng hiệu quả.
Do vậy, mỗi doanh nghiệp khi xây dựng nhà xưởng đều cần phải nắm rõ những quy định của pháp luật về tiêu chuẩn ánh sáng trong sản xuất.
1. Tiêu chuẩn chiếu sáng trong nhà xưởng
Yêu cầu chung
Phân bố độ chói hợp lý
- Hệ thống ánh sáng trong nhà xưởng cần được phân bố độ chói đồng đều, hợp lý.
- Độ chói đồng đều sẽ không gây chói lóa mắt làm ảnh hưởng đến thị giác của người lao động.
- Đồng thời, độ chói không đồng đều cũng khiến nhà xưởng có các vùng sáng tối khác nhau. Điều ảnh làm ảnh hưởng đến quá trình thao tác và làm việc cũng như chất lượng sản phẩm khi được làm ra.
- Thi công hệ thống chiếu sáng cần đảm bảo đạt tiêu chuẩn ánh sáng trong sản xuất với độ chói đồng đều, phân bố khắp nhà xưởng.
Hướng ánh sáng đạt chuẩn
- Thiết kế hệ thống chiếu sáng cần có hướng ánh sáng đạt tiêu chuẩn chiếu xuống toàn bộ diện tích nhà xưởng.
- Doanh nghiệp cần đảm bảo không xuất hiện bóng tại khu vực sản xuất, làm việc. Đây là yếu tố để thao tác của công nhân chính xác, không làm ảnh hưởng đến chất lượng công việc.
- Ví dụ: Tại các vị trí như có thiết bị máy móc cũng cần chú ý về hướng chiếu sáng để không có bóng thao tác với máy.
Độ rọi theo yêu cầu
- Hệ thống ánh sáng của nhà xưởng có độ rọi hợp lý sẽ đảm bảo được hiệu suất làm việc tăng cao nhờ ánh sáng tập trung tại bề mặt làm việc.
- Theo tiêu chuẩn chiếu sáng TCVN-7114-2008; tại những khu vực sản xuất cần có độ rọi lên tới hơn 300 lux để đảm bảo hiệu quả lao động, chất lượng cho từng sản phẩm làm ra.
- Theo nghiên cứu của W.J. Van Bommel, độ rọi được tăng từ 100 lux lên tới hơn 300 lux, khi năng suất lao động có thể sẽ tăng tới 80%.
Tiêu chuẩn nhiệt độ màu và chỉ số hoàn màu
- Chỉ số hoàn màu thể hiện sự chân thực về màu sắc của ánh sáng. Khi chỉ số hoàn màu càng tăng từ 80 – 100 thì ánh sáng càng có màu chân thực.
- Điều này giúp người thao tác dễ dàng kiểm tra chất lượng sản phẩm tốt nhất.
- Nhà xưởng nên sử dụng những thiết bị chiếu sáng có nhiệt độ màu rộng. Khi nhiệt độ màu phù hợp, người lao động sẽ cảm thấy dễ chịu khi ở trong nhà xưởng.
- Dải nhiệt độ màu phù hợp cho nhà xưởng công nghiệp theo tiêu chuẩn ánh sáng trong sản xuất là từ 4000K – 6000K.
Giảm thiểu sự nhấp nháy
- Khi đèn nhấp nháy quá nhiều sẽ gây khó chịu và ảnh hưởng xấu thị giác của công nhân. Nhà xưởng có hiện tượng ánh sáng nhấp nháy lâu ngày có thể gây nên những tật về mắt cho con người.
- Do vậy, khi có hiện tượng ánh sáng nhấp nháy cần khắc phục nhanh chóng tránh để đèn có thể bị hỏng cũng như làm ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất.
Số lần bảo dưỡng đèn led tối thiểu
- Đèn chiếu sáng nhà xưởng phải bảo dưỡng nhiều lần sẽ rút ngắn tuổi thọ của đèn. Đây cũng là yếu tố khiến đèn nhanh hỏng hơn so với bảo dưỡng định kỳ.
- Mỗi nhà xưởng cần có kế hoạch giảm số lần bảo dưỡng đèn chiếu sáng để tiết kiệm điện năng và chi phí sửa chữa.
2. Tiêu chuẩn chiếu sáng trong một số ngành phổ biến
Ví dụ tổng quan:
2. Tiêu chuẩn chiếu sáng trong nhà xưởng
2.1 Ngành công nghiệp cơ khí, chế tạo máy
- Các ngành cơ khí đều có yêu cầu cao về độ rọi để đảm bảo cung cấp đủ ánh sáng khi làm việc.
- Yêu cầu về chỉ số hoàn màu trung bình từ 50 – 80 do không có yêu cầu cao về độ chân thực về màu sắc của ánh sáng.
2.2 Ngành công nghiệp sản xuất điện tử
- Các ngành sản xuất thiết bị điện tử như vi mạch điện tử, lắp ráp thiết bị điện tử siêu nhỏ có yêu cầu độ rọi cao để đảm bảo đủ ánh sáng khi thao tác làm việc.
- Độ rọi càng cao sẽ ảnh hưởng tích cực đến độ chính xác khi làm việc và chất lượng sản phẩm tốt hơn.
- Các yêu cầu về chỉ số hoàn màu cao từ 80 – 100 để đảm bảo độ chân thực về màu sắc của ánh sáng.
2.3 Ngành công nghiệp Chế biến thực phẩm
- Tiêu chuẩn ánh sáng trong sản xuất của các ngành công nghiệp thực phẩm đều có yêu cầu về độ rọi và chỉ số hoàn màu cao.
- Khi đạt tiêu chuẩn về ánh sáng sẽ giúp nhà xưởng đạt tiêu chuẩn thiết kế để mang đến không gian lao động chất lượng, đạt hiệu suất cao.
3. Tiêu chuẩn chiếu sáng trong một số lĩnh vực đời sống
3.1 Tiêu chuẩn chiếu sáng trong văn phòng
Chiếu sáng văn phòng theo tiêu chuẩn đảm bảo được sự tập trung tinh thần cũng như thúc đẩy sự sáng tạo của mọi người làm việc trong văn phòng. Tầm quan trọng của ánh sáng luôn được để cao bởi chúng có thể kích thích các tế bào thần kinh phát triển nhiều hơn nữa.
Đảm bảo chiếu sáng tối ưu là điều kiện cần và đủ để đảm bảo công suất làm việc tối ưu. Nếu như được làm việc trong một môi trường ánh sáng phù hợp bạn sẽ có những trải nghiệm về công việc tốt hơn. Thiết kế ánh sáng văn phòng yêu cầu mức độ chiếu sáng nhất định lên bề mặt người làm việc – độ Lux phù hợp là 400Lx.
Chiếu sáng tốt cho không gian làm việc cần có ít nhất 2 yếu tốt chất lượng và số lượng. Việc cung cấp độ rọi khi làm việc là tối quan trọng màu sắc đồ vật cần chiếu sáng cần nhìn rõ luôn cần được chân thực. Trong tiêu chuẩn chiếu sáng cần đầy đủ hội tụ các quy định đối với các vị trí làm việc và chức năng công việc khác nhau. Các giá trị khuyên dùng được xem xét để cân bằng hợp lý giữa các yêu cầu liên quan đến an toàn, sức khỏe và hiệu quả làm việc.
3.2 Tiêu chuẩn thiết kế sáng cho nhà ở
3.3 Tiêu chuẩn thiết kế chiếu sáng Nhà thi đấu
Nhà thi đấu là nơi diễn ra các hoạt động tập luyện, thi đấu thể thao. Thường thì các sự kiện diễn ra vào buổi tối nên yếu tố ánh sáng cần phải đảm bảo phát huy toàn diện của sân chơi, sân tập. Vì vậy việc thiết kế chiếu sáng cho nhà thi đấu cần tuân thủ theo các tiêu chuẩn nhất định.
3.4 Tiêu chuẩn chiếu sáng cho bệnh viện
Tất cả mọi công trình đều cần đến ánh sáng, tuy nhiên đối với bệnh viện thì giải pháp chiếu sáng mang một sứ mệnh vô cùng quan trọng trong việc chữa bệnh cho bệnh nhân suốt 24 giờ.
- Đáp ứng tiêu chuẩn Việt Nam TCVN 7114-1:2008: về các chỉ tiêu & chất lượng ánh sáng.
- Đáp ứng quy chuẩn Việt Nam QCVN 09:2013: về sử dụng năng lượng hiệu quả trong các công trình xây dựng.
- Đáp ứng quy chuẩn Bộ Y Tế Việt Nam QCVN 22/2016/BYT – Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chiếu sáng – Mức cho phép chiếu sáng nơi làm việc.
- Đáp ứng tiêu chuẩn Việt Nam TCXDVN 365:2007: bệnh viện đa khoa
- Đảm bảo tiện nghi thị giác, không có hiện tượng nhấp nháy ánh sáng, không gây chói lóa, sập bóng
- Thiết bị chiếu sáng chất lượng cao, bền, đẹp, hiệu suất sáng cao, thân thiện với môi trường, giảm chi phí vận hành.
- Đa dạng dải nhiệt độ màu ánh sáng: 3000K, 4000K 5000K, 6500K
- Chiếu sáng trong bệnh viện không được có bất kỳ sai sót nào, hệ thống đèn điện cần ổn định để phục vụ cho các ca cấp cứu, phẫu thuật nguy hiểm.
3.5 Tiêu chuẩn chiếu sáng cho lớp học
Không gian phòng học cần đảm bảo lượng ánh sáng cần thiết để đảm bảo hoạt động dạy và học để tạo nên một không gian ánh sáng tốt nhất cho thị lực của học sinh, tránh gây khó chịu hay căng thẳng cũng như tránh tình trạng thiếu sáng gây ảnh hưởng đến mắt.
Một số tiêu chuẩn về độ rọi sáng cho các phòng học chức năng mà bạn nên tham khảo như:
- Không gian phòng học: Độ rọi sáng cần phải đảm bảo từ ít nhất 300 lux trở lên
- Không gian phòng thí nghiệm hay thực hành: Độ rọi sáng cần phải đảm bảo ít nhất 400 lux trở lên.
- Không gian phòng tập thể dục thể thao: Độ rọi sáng cần phải đảm bảo ít nhất từ 300 lux trở lên
- Tại vị trí bảng đen: Độ rọi ánh sáng là 500 lux
- Không gian hành lang, sảnh, ban công: Độ rọi ánh sáng là 100 lux.
*Tài liệu lưu hành nội bộ